کد مطلب:48787 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

ميدانيم كه قرآن كتاب انسان سازي بوده، براي سعادت بشر نازل شده است، ولي بايد توجه داشت كه راه رسيدن به سعادت ابدي از اين دنيا ميگذرد، آيا بهتر نيست دانشمندان ما روي آياتي كه دربارة علوم طبيعي است، كار كارشناسي نمايند تا ما پيش از ابداع ديگران، به آن دست يابيم; چرا ما منتظريم كه پس از اختراع ديگران، بگوييم قرآن بدان اشاره دارد؟

پاسخ جنابعالي در دو بخش بيان ميشود:

الف ـ اين كه قرآن چه كتابي است و ما از قرآن، چه انتظاري بايد داشته باشيم؟ اين كه ميگويند قرآن كتاب كاملي است، آيا بدين معنا كه علوم طبيعي و پزشكي و... نيز در آن بيان شده است؟

قرآن مجيد در اين باره ميفرمايد: وَ نَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَـَبَ تِبْيَـَنًا لِّكُلِّ شَيْءٍ;(نحل،89) اين كتاب را كه روشن گر هر چيزي است، بر تو نازل كرديم.

اين كه قرآن، تبيان كل شيء هست، به چه معنا است; روشن است كه مراد از كل شيء همة چيزهايي است كه به هدايت بشر كه رسالت قرآن است، بر ميگردد و قرآن هيچ مسئلهاي به هدايت و سعادت انسان ارتباط داشته باشد، فروگذار نكرده است.

ب ـ اين كه قرآن تبيان كل شيء هست، آيا از راه دلالت لفظي و عبارات خود، همة چيزها را بيان ميكند و ما در عبارات و الفاظ آن، به همة معارف آن ميتوانيم پي ببريم؟ اين كه خلاف وجدان است، روايات در اين باره ميفرمايند: در قرآن علم اولين و آخرين (ما كان و ما يكون و ما هو كائن) وجود دارد، بر اين اساس، لازم است بگوييم تبيان، اعمّ از بيان لفظي ظاهري است و قرآن در ظاهر الفاظ خود، و براي همه كس و همة مسلمانان، سفرة خود را نميگستراند، و غير از دلالت الفاظ، دلالتي هست كه براي اهلش كه راسخان در علمند (اهل بيت:)، درياي معارف را كه فهم معرفي از آن كوتاه و عاجز است، ارزاني ميدارد;(تفسير الميزان، علامه طباطبايي، ج 12، ص 325، جامعه مدرسين.) نتيجه آن كه حوزه و قلمرو بيان قرآن، معارف الهي است كه با سعادت و هدايت بشري ارتباط دارد، اما علوم طبيعي كه فرآيند تجربة بشري است، زاييدة عقل معاش است; بله! قرآن مسلمانان را براي آبادي زمين و آموزش علومي كه براي آن لازم است تشويق ميكند.

هم چنين بسياري از معارف قرآن از راه بطون آن كه فهم عرفي بدان دست ندارد، عرضه ميشود كه اين بهره مندي مخصوص امامان: است. در كنار اين، معجزة علمي قرآن را نميتوان انكار كرد كه در برخي موارد به اشاره، مطالب عميق علمي را نيز بيان فرموده كه ميتوان براي نمونه به باروري گياهان به وسيلة باد وَ أَرْسَلْنَا الرِّيَـَحَ لَوَ َقِحَ(حجر،22) اشاره نمود.(فصلنامه انتظار، ش 6، ص 303.)

اما اين كه چرا مسلمانان، پيش گام نميشوند، پرسش جامعه شناختي از جامعه اسلامي است و به قرآن مربوط نميشود. پرسشي كه در اين جا مطرح ميشود اين است كه علل عقب ماندگي مسلمانان چيست؟ اين پرسشي است كه متفكّران و مصلحان دل سوز مسلمان، از قبيل سيدجمال، شهيد مطهري و... آن را به طور مفصّل تحليل نمودهاند كه از جمله ميتوان به عوامل خارجي و تحميلي و عوامل داخلي اشاره كرد.

مسلمانان زماني كه پيام قرآن را دربارة مطالعة طبيعت و علم آموزي گوش ميدادند، پيش گام توليد علم در جهان و ديگران جيره خوار آنان بودند، اما امروز با تأسف مشاهده ميكنيم كه مسلمانان نه تنها توليد علم ندارند كه مصرف گرا نيز شدهاند، گرچه به بركت جمهوري اسلامي و بازيابي خودآگاهي مردم، جامعة اسلامي در عرصة توليد علم، به رقابت با ديگران ميپردازد و اگر هم اكنون نيز به دامان قرآن برگردند، عظمت گذشتة خود را بازمييابند و ميتوانند نوآوري و ابتكار داشته باشند، چنان كه در تاريخ به آن اشاره شده است.

به هر حال، اين نكته نيز طبيعياست كهاگر چيزي ابداع و كشف شد، در صورتي كه قرآن بدان مطلب اشارهاي داشته باشد و مسلمانان هم آگاهي يابند كه اين نكته را قرآن گوشزد كرده است و به اصطلاح، كشف ديگران، زمينة ظهور و فهم جديد از آيه را فراهم كرده باشد ـ البته ميپذيريم كه بدون اين ابداعات، فهم از آيه براي عموم مسلمانان مشكل است، زيرا مطالب قرآن، از افكار بشري جلوتر است ـ و فهم آن نيازمند رشد فكري انسان، است كه بايد اين زمينه فراهم شود. گرچه جامعة ديني بايد بكوشد از ديگران جلوتر باشد و خودشان با اختراعات و اكتشافات، زمينهساز فهم قرآن در مطالب علمي شوند.